Mắm mực không xa lạ gì với dân nơi đây. Hàng năm, cứ đến mùa mực rộ là họ tự làm món mắm mực cho gia đình hay gửi biếu tặng đặc sản quê nhà cho bạn bè gần xa.
Mắm mực được làm từ mực con nhỏ, còn gọi là mực cơm hay mực sữa vì rất nhỏ. Mực này ngoài làm mắm thì có thể dùng hấp gừng sả cuốn bánh tráng chấm mắm ăn cũng ngon tuyệt.
Ngày xưa, mực con nhỏ nhiều lắm, mỗi khi đến mùa, ngư dân đi biển thường than về cái nạn mực nhiều này, vừa thắp điện lên là chúng say ánh đèn nổi lên dày đặc sát mặt nước. Thế là một đêm không bắt được bao nhiêu cá vì lũ mực phá đám. Không có cá thì đem mực này về bán được đồng nào hay đồng nấy bù vào tiền dầu nhớt, công cán. Nhưng nhiều quá nên bán với giá rẻ, có khi còn không bán hết được, ế đem về bỏ thì uổng mà ăn chả hết rồi bỗng nghĩ ra cách muối mực làm mắm để dành ăn dần và món mắm mực ra đời.
Ngày xưa, mực con nhỏ nhiều lắm, mỗi khi đến mùa, ngư dân đi biển thường than về cái nạn mực nhiều này, vừa thắp điện lên là chúng say ánh đèn nổi lên dày đặc sát mặt nước. Thế là một đêm không bắt được bao nhiêu cá vì lũ mực phá đám. Không có cá thì đem mực này về bán được đồng nào hay đồng nấy bù vào tiền dầu nhớt, công cán. Nhưng nhiều quá nên bán với giá rẻ, có khi còn không bán hết được, ế đem về bỏ thì uổng mà ăn chả hết rồi bỗng nghĩ ra cách muối mực làm mắm để dành ăn dần và món mắm mực ra đời.
Từ lúc ủ mắm cho đến lúc mắm chua, phải mất mấy ngày tuỳ theo ướp muối mặn, lạt. Mực được rửa sạch, để ráo, rồi ướp muối theo tỉ lệ 3-1, cứ ba phần mực một phần muối, có thể gia giảm tuỳ ý nếu muốn nhanh hay chậm. Càng nhiều muối thì mực càng lâu chua và mặn, ít muối thì mực lạt và nhanh chua. Muối xong đậy nắp thật kín lại để nơi thoáng mát, khi mực trở màu thì đem phơi một vài nắng, mực sẽ lên màu rất đẹp mắt.
Khi ăn, giã tỏi ớt và nêm chút đường, bột ngọt chanh vào trộn đều rồi ăn, cứ thế mà chấm với rau sống, ăn cơm nguội. Ngoài ra cũng có thể chấm với các loại rau luộc ăn với cơm cũng “bá cháy bò chét” đấy.
Bây giờ, mắm mực là một đặc sản và rất đắt. Mỗi khi có ai đó được tặng một hũ mắm mực làm từ quê thì trong lòng cảm thấy rất hãnh diện và sung sướng vì sự ưu ái này.
Xưa nay, công việc làm mắm thường thuộc về những bà nội trợ khéo tay ở vùng sông nước. Riêng mắm mực lại do chính những chàng trai biển muối từ ngoài khơi trong những phiên biển dài ngày. Khi mẻ lưới giã cào vừa được cảo (kéo) lên, ngư dân xúm vào phân loại cá, gặp những con mực nhỏ bằng ngón tay cái, da còn ngời lên màu tím sẫm thì để riêng ra cho món mắm mực thêm đậm đà.
Nên sau hai tháng từ khi muối đến lúc mắm chua thì ngày đông tháng giá cũng đã về. Mắm mực đúng là “hữu xạ tự nhiên hương”. Vừa mở nắp can ra, người đi ngoài ngõ đã hít hà: “Chà, nhà này có mắm mực thơm ác liệt”. Lũ nhỏ chơi đâu đó, nghe mùi mắm mực, biết là đến bữa cơm liền ù té chạy về, khỏi cần mẹ gọi.
Thật lạ lùng, trời lạnh chừng nào ăn mắm mực thấy ngon chừng ấy. Bữa cơm nào chén mắm mực cũng... lên ngôi, “chễm chệ” giữa mâm, bên cạnh là đĩa thịt heo luộc ít nạc nhiều mỡ và đĩa rau luộc, thường là rau lang, ngọn bí, rau cải, hoặc rau tươi.
Mắm mực có thể ăn sống. Vì con mắm hơi dai nên phải dùng đũa gắp lên rồi lấy kéo cắt ra từng mẩu nhỏ cho vào chén đã có sẵn gừng, ớt. Ăn thế gọi là ăn mắm “gin”. Không muốn ăn sống thì kho với một ít thịt heo. Khi ấy con mực sẽ co lại và rất mềm. Nhiệt độ khiến mắm mực và miếng thịt “tương tác” lẫn nhau nên cả hai đều có mùi vị rất đậm đà.
Gắp đũa rau, chấm vào chén mắm mực, dù là mắm sống hay đã kho, và cùng với miếng cơm thì ngon đến mức... quên lời mẹ dặn “ăn phải coi nồi”. Nếu chấm mắm mà lát gừng dính theo thì quá “hên”, vì miếng mắm mực vốn đã ngon lại càng thêm nồng nàn, và cái lạnh chiều đông phút chốc như tan biến.
